Badanie jakościowe przeprowadzono w ramach projektu Erasmus + PSYCHOLOGICAL RESILIENCE FOR PARENTS
Project Number: 2020-1-PL01-KA204-081824.
Podobne badanie zostało przeprowadzone w Grecji, na Cyprze, we Włoszech i Czechach. Na podstawie wyników opracowano ankietę online. Niniejszy raport oferuje wnioski z badania jakościowego z Polski.
Cytat jednej z uczestniczek badania:
“(..) Najbardziej odkrywcze <dla mnie podczas tej rozmowy> jest to, że odporność psychiczna jest podstawą. I dzieci – ich odporność psychiczna zależy od naszej. Z pustego to i Salomon nie naleje. To podstawa wychowania, musimy mieć sami siłę i odporność. Odporność to dojrzałość psychiczna.”
Streszczenie:
W marcu i kwietniu 2021 roku przeprowadzono wywiady i dyskusję pogłębioną z 10 osobami: mamami, a także ekspertami we wspieraniu rodziców i dzieci na temat odporności psychicznej rodziców.
Z badań wynika, że rodzice często nie mają czasu na zadbanie o samych siebie. Obecnie wielu rodziców czuje się przeciążonych obowiązkami, koniecznością wypełniania rozmaitych ról społecznych. Dodatkowy stres i obowiązki przyniosła pandemia. Brakuje systemowego wsparcia i pomocy poświęconej bezpośrednio rodzicom. Wsparcie systemowe jak i oddolne inicjatywy zwykle skupiają się na wspieraniu dobrostanu i rozwoju dzieci a rodzicami zajmują się ewentualnie “przy okazji”. Rodzice są zainteresowani poznaniem metod dbania o ich dobrostan, ale metody te powinny być dopasowane do ich ograniczonego czasu (np. krótkie formy do czytania, oglądania).
Osoby badane zwracały uwagę na potrzebę wzmacniania, a także wspierania poczucia przyzwolenia na przez odpoczynek rodziców i ich zadbanie o samych siebie. Rozmówcy wysoko ocenili formy wspierającego kontaktu społecznego, budowania społeczności, spotkań grupowych etc, na których można wymieniać się doświadczeniem i przemyśleniami. Rozmówcy wskazali także inne metody wspierania dobrostanu rodziców jak: kontakt z naturą, czas na swój rozwój, przyjemne aktywności, rozwój postaw i praktykowanie akceptacji, odpuszczania etc.
Cel badania: Rozpoznania potrzeb rodziców w kwestii odporności psychicznej – badanie jakościowe
Data i miejsce badania: marzec – kwiecień 2021, Polska, Kraków
Metody badawcze jakościowe:
- Przeprowadzono pięć telefonicznych ustrukturyzowanych wywiadów z rodzicami i ekspertami w zakresie zdrowia psychicznego (trzy mamy wychowujące dzieci w przedziale wiekowym 3,5 – 13 lat) oraz dwie ekspertki (wspierające rodziców i dzieci), które również są mamami. Wywiady trwały 30-50 minut.
- Przeprowadzono jedną dyskusję w grupie fokusowej z pięcioma mamami dzieci od 8 miesięcy do 11 lat na platformie zdalnej ze względu na ówczesny lockdown ograniczający kontakty społeczne. Dyskusja grupowa trwała około 2,5 godziny.
Zarys wywiadów i dyskusji:
W trakcie rozmów starano się najpierw poznać trudności, z jakimi zmagają się współcześni rodzice, a następnie dowiedzieć się czy i jak dbają o swój dobrostan psychiczny i odporność psychiczną. Rozmawiano o tym z jakich korzystają materiałów oraz programów, aby wzmocnić samych siebie oraz czy czują, że otrzymują takie wsparcie ze strony systemu i instytucji. Bardzo ważnym punktem rozmów i dyskusji było rozpoznanie preferencji rodziców względem potencjalnych programów wspierających ich odporność psychiczną, m.in skupiono się na tym, jak najlepiej dostosować taki program do potrzeb rodziców.
Obecne obszary problemowe i wsparcie
Wywiady i dyskusja grupowa pokazały, że rodzice zmagają się obecnie z wieloma trudnościami. Wiele z nich zostało spotęgowanych przez pandemię. Rodzice są zapracowani oraz zmęczeni koniecznością pełnienia różnych ról społecznych, brakuje im czasu dla siebie.
Sytuacja pandemiczna dołożyła dużo stresu i obowiazków m.in związanych nauczaniem zdalnym, a wielu rodzinom zabrała poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Rodzice raczej nie znali przykładów wsparcia systemowego dla rodziców, jedynie jeden z ekspertów wskazywał “szkoły rodziców”. Rozmówcy wskazywali liczne oddolne źródła wiedzy na temat na wspieranie odporności, często były to formy odpłatne wspierające rodziców w budowaniu i utrzymaniu ich dobrostanu.
Strategie wspierania odporności stosowane najczęściej przez rodziców:
W temacie wspierania własnej odporności psychicznej rodzice wskazywali na kilka głównych strategii. Po pierwsze kładli nacisk na budowanie relacji społecznych i kontakt z drugim człowiekiem. Po drugie sygnalizowali, że cenny dla ich zdrowia psychicznego jest ruch i kontakt z naturą. Kolejna omawiana strategia postępowania to znajdowanie czasu na małe przyjemności, zadbanie o swoje ciało, realizowanie hobby. Ostatnią grupą technik wspierających odporność psychiczną było korzystanie z książek, praktyk, kursów, grup wsparcia etc nakierowanych na kształtowanie w sobie pewnych postaw i filozofii. Widoczne było w tym poszukiwanie spokoju i wyciszenia, budowanie postawy wdzięczności, akceptacji i przebaczenia.
Rodzice wskazywali też że trudno im znaleźć czas na zadbanie o siebie, budowanie odporności psychicznej.
Preferowane formy wsparcia przez rodziców
Rozmowa o preferowanych formach programów skierowanych do rodziców uwypukliła potrzebę dostosowania ich do intensywnego życia rodziców. Nasi rozmówcy stawiali na formy krótsze, skondensowane i dające się zastosować w praktyce. Zwracali uwagę na potrzebę pozytywnego wzmacniania i wspierania poczucia przyzwolenia na odpoczynek oraz zadbanie o samych siebie. Wysoko cenili też formy, które umożliwiają stworzenie wspierającej społeczności oraz poznanie nowych ludzi, z którymi można wymieniać się doświadczeniem i przemyśleniami.
Podsumowanie:
Wszyscy rozmówcy uznali za potrzebne i cenne powstawanie programów nakierowanych na odporność psychiczną rodziców. Na podstawie przeprowadzonych wywiadów można stwierdzić że, choć nie brakuje materiałów związanych ze wspieraniem i wychowywaniem dzieci, rodzice często znajdują się na dalszym planie. W trakcie rozmów wybrzmiewała mocno myśl: “musimy zadbać o siebie, żeby móc dbać o innych”.
